This content has been archived. It may no longer be relevant
समग्र शिक्षा अभियान 2024, देशभरातील साक्षरतेचे प्रमाण वाढावे आणि देशातील प्रत्येक बालकाला शिक्षणाचा अधिकार मिळावा यासाठी शिक्षणाचा दर्जा सुधारण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न केले जातात. ज्यासाठी शासनाकडून विविध प्रकारच्या योजना राबविण्यात येतात. नुकतेच नवीन शैक्षणिक धोरणही सरकारने सुरू केले आहे. ज्याद्वारे शैक्षणिक स्तरावर विविध बदल करण्यात आले आहेत.
समग्र शिक्षा अभियान ला केंद्र सरकारने मान्यता दिली आहे. ही मंजुरी ४ ऑगस्ट २०२१ रोजी देण्यात आली आहे. या योजनेद्वारे पूर्व शाळा ते बारावीपर्यंतचे सर्व परिमाण समाविष्ट केले जातील. ही योजना नवीन शैक्षणिक धोरण २०२० च्या शिफारशींच्या अनुषंगाने तयार करण्यात आली आहे. शिक्षणावरील शाश्वत विकास उद्दिष्टांसह. समग्र शिक्षा अभियान येत्या काही वर्षांत टप्प्याटप्प्याने शाळेत बाल वाटिका स्मार्ट क्लासरूम प्रशिक्षित शिक्षकांची व्यवस्था करण्यात येणार आहे. याशिवाय पायाभूत सुविधा व्यावसायिक शिक्षण आणि सर्जनशील शिक्षण पद्धती यांची व्यवस्था केली जाईल. विविध पार्श्वभूमी बहुभाषिक गरजा आणि मुलांच्या वैविध्यपूर्ण क्षमतांचा मिलाफ असलेले वातावरण शाळांमध्ये निर्माण केले जाईल. याशिवाय या योजनेतून शिक्षकांचे मजकूर साहित्यही तयार केले जाणार आहे. ज्यासाठी प्रति विद्यार्थी ५०० ची रक्कम ठेवण्यात आली आहे.
समग्र शिक्षा अभियान बजेट:-
या अभियानाच्या अंमलबजावणीसाठी २.९४ लाख कोटी रुपये खर्च केले जाणार आहेत. याशिवाय अंगणवाडी सेविकांना प्रशिक्षण देणे मुलींच्या वसतिगृहात सॅनिटरी पॅडची व्यवस्था करणे कस्तुरबा गांधी विद्यापीठाचा बारावीपर्यंत विस्तार करणे आदी तरतुदींचा समावेश या योजनेत करण्यात आला आहे. ही योजना १ एप्रिल २०२१ ते ३१ मार्च २०२६ या कालावधीत राबविण्यात येणार आहे. २.९४ लाख कोटी रुपयांच्या बजेटपैकी १.८५ लाख कोटी रुपये केंद्र सरकार सामायिक करणार आहेत. समग्र शिक्षा अभियान च्या माध्यमातून सुमारे ११.६ लाख शाळा १५.६ कोटी मुले आणि ५७ लाख शिक्षकांना लाभ मिळणार आहे.
समग्र शिक्षा अभियान अंमलबजावणी:-
या शिक्षण अभियानाच्या अंमलबजावणीसाठी आणि शालेय शिक्षणात सुधारणा करण्यासाठी शासनाकडून व्यवस्थापन यंत्रणा सुरू करण्यात आली आहे. ज्यावर राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश समग्र शिक्षा अंतर्गत भारत सरकारच्या प्रकाशनाची स्थिती मंजूर परिव्यय उपयोगानुसार व्याप्ती मान्यता यादी शाळानिहाय मध्यांतर मान्यता इत्यादी तपासू शकतात. याशिवाय या प्रणालीद्वारे राज्यांकडून भौतिक आणि आर्थिक मासिक प्रगती अहवाल देखील ऑनलाइन सादर केला जाऊ शकतो. ज्यासाठी डेटा व्हिज्युअलायझेशन डॅशबोर्ड तयार करण्यात आला आहे. हा डॅशबोर्ड केंद्रशासित प्रदेश आणि राज्यांनी दिलेल्या मासिक अपडेटच्या आधारे सिस्टममधून डेटा गोळा करतो. पारदर्शकता आणण्यासाठी आणि योजनेच्या अंमलबजावणीत सुधारणा करण्यासाठी ही प्रणाली सुरू करण्यात आली आहे.
समग्र शिक्षा अभियानाचे उद्दिष्ट:-
शिक्षणाचा दर्जा सुधारणे हा समग्र शिक्षा अभियानाचा मुख्य उद्देश आहे. याशिवाय शाळेपासून ते बारावीपर्यंतचे सर्व परिमाण या योजनेत समाविष्ट केले जातील जेणेकरून विद्यार्थ्यांना चांगले शिक्षण देता येईल. नवीन शैक्षणिक धोरणाच्या शिफारशींच्या अनुषंगाने ही योजना तयार करण्यात आली असून त्यामुळे नवीन शैक्षणिक धोरणाची अंमलबजावणी होण्यासही मदत होणार आहे. समग्र शिक्षा अभियान ६ वर्षांसाठी राबविण्यात येणार आहे. या अभियानातून शाळा मुले शिक्षक यांचा विकास केला जाणार आहे. या योजनेच्या माध्यमातून शिकण्याच्या प्रक्रियेवर लक्ष ठेवणे बाल उद्यानाची स्थापना शिक्षकांच्या क्षमतांचा विकास आणि प्रशिक्षण कार्यावरही भर दिला जाणार आहे. याशिवाय शिक्षकांना प्रशिक्षित करण्यासाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे.
समग्र शिक्षा अभियानाचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये:-
१. केंद्र सरकारकडून समग्र शिक्षा अभियान सुरू करण्यात आले आहे.
२. ही मोहीम ४ ऑगस्ट २०२१ रोजी सुरू करण्यात आली आहे.
३. या अभियानांतर्गत प्रीस्कूल ते बारावीपर्यंतच्या शालेय शिक्षणाच्या आयामांचा समावेश करण्यात आला आहे.
४. नवीन शैक्षणिक धोरण २०२० च्या शिफारशींनुसार ही मोहीम सुरू करण्यात आली आहे. शिक्षणावरील शाश्वत विकास उद्दिष्टांसह.
५. आगामी काळात अभियानांतर्गत टप्प्याटप्प्याने शाळांमध्ये बाल वाटिका स्मार्ट क्लासरूम प्रशिक्षित शिक्षकांची व्यवस्था करण्यात येणार आहे.
६. या मोहिमेद्वारे पायाभूत सुविधा व्यावसायिक शिक्षण आणि सर्जनशील शिक्षण पद्धती यांचीही व्यवस्था केली जाईल.
७. विविध पार्श्वभूमी बहुभाषिक गरजा आणि मुलांच्या वैविध्यपूर्ण क्षमतांना एकत्रित करून असे वातावरण तयार करण्यासाठी शाळा तयार केल्या जातील.
८. या मोहिमेद्वारे शिक्षक मजकूर साहित्य देखील तयार केले जाईल ज्यासाठी प्रति विद्यार्थी ५०० ची रक्कम ठेवण्यात आली आहे.
९. या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी २.९४ लाख कोटी रुपये खर्च केले जातील.
१०. याशिवाय अंगणवाडी सेविकांना प्रशिक्षण देणे , मुलींच्या वसतिगृहात सॅनिटरी पॅडची व्यवस्था करणे कस्तुरबा गांधी विद्यापीठाचा विस्तार करणे आदी तरतुदींचा समावेश या योजनेत करण्यात आला आहे.
११. ही मोहीम १ एप्रिल २०२१ ते ३१ मार्च २०२६ या कालावधीत राबविण्यात येणार आहे.
१२. या योजनेच्या बजेटमध्ये केंद्र सरकारचा वाटा १.८५ लाख कोटी असेल.
१३. सुमारे ११.६ लाख शाळा १५.६ कोटी मुले आणि ५७ लाख शिक्षकांना या योजनेचा लाभ मिळणार आहे.
१४. दरवर्षी विद्यार्थ्यांना वाहतूक सुविधेची रक्कमही दिली जाईल. जे ६००० चे असेल.
१५. या योजनेअंतर्गत शिक्षकांच्या प्रशिक्षणासाठी विविध प्रकारचे प्रशिक्षण कार्यक्रमही आयोजित करण्यात येणार आहेत.या योजनेच्या अंमलबजावणीमुळे शिक्षणाचा दर्जा सुधारेल.
समग्र शिक्षा अभियान प्रमुख तथ्ये:-
१. वार्षिक कृती योजना – राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश पोर्टलद्वारे जिल्हानिहाय वार्षिक कृती आराखडा आणि बजेट प्रस्ताव सादर करू शकतात. या प्रस्तावांचे ऑनलाइन मूल्यमापनही या प्रणालीद्वारे केले जाणार असून प्रकल्प मंजुरी मंडळाने दिलेली अंतिम मंजुरी पोर्टलवर फीड केली जाईल.
२. मंजुरी ऑर्डरची ऑनलाइन निर्मिती – आवश्यक मंजुरीनंतर या योजनेअंतर्गत सर्व स्वीकृती ऑर्डर ऑनलाइन तयार केल्या जातील. भारत सरकारद्वारे सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना ऑनलाइन स्वयं-व्युत्पन्न मेल जारी केले जातील ज्यामध्ये सर्व संबंधित माहिती उपलब्ध असेल.
३. ऑनलाइन मासिक उपक्रम – समग्र शिक्षाच्या सर्व घटकांसाठी क्रियाकलापानुसार प्रगती अहवाल राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांद्वारे सादर केले जातील.
४. शाळानिहाय प्रगती अहवाल ऑनलाइन सादर करणे – भौतिक शिक्षणाच्या विविध घटकांतर्गत शाळानिहाय कार्यक्रम आणि बांधकाम स्थितीशी संबंधित माहिती ऑनलाइन सबमिट केली जाऊ शकते.
५. सक्रिय लॉगिन – सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशातील ७४० जिल्हे ८१०० ब्लॉक आणि १२ लाख शाळांमध्ये जिल्हा लॉगिन तयार केले गेले आहे.
समग्र शिक्षा अभियान ऑनलाईन नोंदणी:-
- सर्वप्रथम तुम्हाला समग्र शिक्षा अभियानाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
- आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
- मुख्यपृष्ठावर तुम्हाला लॉगिनच्या विभागात तुमचा लॉगिन आयडी पासवर्ड आणि कॅप्चा कोड प्रविष्ट करावा लागेल.
- आता तुम्हाला लॉगिन पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
- अशा प्रकारे तुम्ही पोर्टलवर लॉग इन करू शकाल.
Samagra Shiksha Abhiyan Helpline Number- 91-11-23765609
Here, we cover a small piece of information about the सोलर चरखा मिशन. For more information visit the Samagra Shiksha Abhiyan Official Website. Stay tuned to get notified about the other Government schemes.