प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना काय आहे:-
शिक्षण घेणे हा प्रत्येक नागरिकाचा मूलभूत अधिकार आहे. देशातील नागरिकांना शिक्षण देण्यासाठी शासनाकडून विविध प्रकारच्या योजना राबविल्या जातात. पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना (प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना) या योजनेद्वारे दहशतवादी आणि नक्षलवादी हल्ल्यात शहीद झालेले माजी सैनिक माजी तटरक्षक दलाचे जवान पोलीस कर्मचारी आणि रेल्वे कर्मचारी यांच्या मुलांना आणि विधवांना शिष्यवृत्ती दिली जाते.
केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना सुरू केली आहे. या योजनेद्वारे दहशतवादी किंवा नक्षलवादी हल्ल्यामुळे किंवा त्यांच्या सेवेदरम्यान मृत्यू झालेल्या पोलीस कर्मचारी आसाम रायफल्स आरपीएफ आणि आरपीएसएफ यांच्या मुलांना आणि विधवांना शिष्यवृत्ती दिली जाईल. याशिवाय या योजनेतून पोलीस कर्मचारी आसाम रायफल्स आरपीएफ आणि आरपीएसएफ अपंग झाले असतील तर अशा परिस्थितीत त्यांच्या मुलांनाही शिष्यवृत्ती दिली जाईल. या योजनेद्वारे रुपये २००० ते रुपये ३००० पर्यंतची शिष्यवृत्ती दिली जाते.
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना या योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना १२ वीमध्ये ६० टक्के गुण मिळणे बंधनकारक आहे. परदेशात शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांना प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही. केवळ मान्यताप्राप्त संस्थांमध्ये शिक्षण घेणारे विद्यार्थीच पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेचा लाभ घेऊ शकतात. ज्या नागरिकांना या योजनेचा लाभ घ्यायचा आहे ते सर्व नागरिक राष्ट्रीय शिष्यवृत्ती पोर्टलद्वारे या योजनेअंतर्गत अर्ज करू शकतात.
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना उद्देश:-
प्रधानमंत्री शिष्यवृत्ती योजना चा मुख्य उद्देश आसाम रायफल्स RPF आणि RPSF च्या दहशतवादी हल्ला नक्षलवादी हल्ला किंवा सेवेदरम्यान मृत्युमुखी पडलेल्या पोलीस कर्मचारी मुले आणि विधवा यांना शिष्यवृत्ती प्रदान करणे आहे. या योजनेद्वारे पोलीस कर्मचारी आसाम रायफल्स आरपीएफ आणि आरपीएसएफ जे अपंग झाले आहेत त्यांच्या मुलांना शिष्यवृत्ती दिली जाईल. आता मुलांना शिक्षण घेण्यासाठी आर्थिक चणचण भासणार नाही. कारण त्यांना शिक्षण देण्यासाठी केंद्र सरकारकडून शिष्यवृत्ती दिली जाणार आहे आता देशातील प्रत्येक मुलाला शिक्षण घेता येणार आहे. याशिवाय ही योजना बेरोजगारी कमी करण्यासाठी आणि देशाचा साक्षरता दर वाढवण्यासाठीही प्रभावी ठरेल.
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेंतर्गत शिष्यवृत्तीची रक्कम:-
१. WARB, गृह मंत्रालय – विद्यार्थिनींसाठी रुपये ३००० प्रति महिना आणि विद्यार्थ्यांसाठी रुपये २५०० हजार प्रति महिना. ही रक्कम दरवर्षी दिली जाईल.
२. आरपीएफ/आरपीएसएफ रेल्वे मंत्रालय – मुलींसाठी रुपये २२५० प्रति महिना आणि विद्यार्थ्यांसाठी रुपये २००० प्रति महिना.
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना मुद्दे:-
| योजनेचे नाव | पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना |
| ज्याने सुरुवात केली | केंद्र सरकार |
| लाभार्थी | देशातील नागरिक |
| वस्तुनिष्ठ | शिष्यवृत्ती प्रदान करण्यासाठी |
| अधिकृत संकेतस्थळ | https://scholarships.gov.in/ |
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेचे प्रकार:-
१. केंद्रीय सशस्त्र पोलीस दल आणि आसाम रायफल्ससाठी पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना – केंद्र सरकारने पोलीस दल आणि आसाम रायफल्सच्या सैनिकांच्या मुलांसाठी पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना सुरू केली आहे. या योजनेद्वारे लाभार्थ्यांना दरमहा अडीच हजार रुपयांपासून ते तीन हजार रुपयांपर्यंतची शिष्यवृत्ती दिली जाणार आहे. ही शिष्यवृत्ती दरवर्षी दिली जाईल. या योजनेद्वारे प्रत्येक विद्यार्थिनीला रुपये ३६००० आणि विद्यार्थ्याला रुपये ३०००० दिले जातील. या योजनेंतर्गत वर्षाला सुमारे २००० शिष्यवृत्ती देण्यात येणार आहेत. त्यापैकी १००० शिष्यवृत्ती मुलांना आणि १००० शिष्यवृत्ती मुलींना दिली जाणार आहे.
२. दहशतवाद/नक्षल हल्ल्यात शहीद झालेल्या राज्य/केंद्रशासित प्रदेशातील पोलिसांच्या मुलांसाठी पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना – दहशतवाद किंवा नक्षलवादी हल्ल्यात शहीद झालेल्या सर्व पोलिसांच्या मुलांना या योजनेचा लाभ दिला जाणार आहे. या योजनेच्या माध्यमातून लाभार्थ्यांना राष्ट्रीय संरक्षण निधीतून शिष्यवृत्तीचे वितरण केले जाईल. जर लाभार्थी विद्यार्थिनी असेल तर तिला दरमहा रुपये ३००० ची शिष्यवृत्ती दिली जाईल आणि जर लाभार्थी विद्यार्थी असेल तर तिला दरमहा २५०० हजार रुपये शिष्यवृत्ती दिली जाईल. या योजनेतून सुमारे ५०० शिष्यवृत्तीचे वाटप करण्यात येणार असून यामध्ये २५० विद्यार्थिनींना आणि २५० विद्यार्थ्यांना देण्यात येणार आहेत.
३. RPF/RPSF साठी पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना – ही योजना १५ ऑगस्ट २००५ रोजी सुरू करण्यात आली. जेणेकरून र्पफ आणि र्पसफ च्या मुलांना उच्च शिक्षण घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळू शकेल. या योजनेद्वारे दरवर्षी १५० शिष्यवृत्ती वितरित केल्या जातात. त्यापैकी ७५ शिष्यवृत्ती विद्यार्थिनींना तर ७५ शिष्यवृत्ती विद्यार्थिनींना देण्यात आली आहे. या योजनेंतर्गत विद्यार्थिनींना दरमहा रुपये २२५० आणि विद्यार्थिनींना रुपये २००० प्रति महिना वितरीत केले जातात.
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना फायदे आणि वैशिष्ट्ये:-
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजनाचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये खालील प्रमाणे आहेत-
१. केंद्र सरकारने पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजना सुरू केली आहे.
२. या योजनेद्वारे दहशतवादी किंवा नक्षलवादी हल्ल्यामुळे किंवा त्यांच्या सेवेदरम्यान मृत्यूमुखी पडलेल्या आसाम रायफल आरपीएफ आणि आरपीएसएफ जवानांच्या मुलांना आणि विधवांना शिष्यवृत्ती दिली जाईल.
३. याशिवाय या योजनेतून पोलीस कर्मचारी आसाम रायफल आरपीएफ आणि आरपीएसएफ अपंग झाले असतील तर अशा परिस्थितीत त्यांच्या पाल्यांनाही शिष्यवृत्ती दिली जाईल.
४. या योजनेद्वारे रुपये २००० ते रुपये ३००० पर्यंतची शिष्यवृत्ती दिली जाईल.
५. पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेचा लाभ घेण्यासाठी विद्यार्थ्यांना १२वीमध्ये ६० टक्के गुण मिळणे बंधनकारक आहे.
६. परदेशात शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांना या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.
७. याशिवाय मान्यताप्राप्त संस्थांमधून शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांनाच या योजनेचा लाभ दिला जाणार आहे.
८. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी राष्ट्रीय शिष्यवृत्ती पोर्टलद्वारे अर्ज केला जाईल.
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत किमान शैक्षणिक पात्रता:-
१. अर्जदाराचे वय १८ ते २५ वर्षे असावे.
२. केवळ आर्थिक दुर्बल विद्यार्थीच पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
३. अर्जदाराचे वार्षिक उत्पन्न ६ लाखांपेक्षा कमी असावे.
४. इयत्ता १२ वी मध्ये किमान ६०% गुण मिळवलेले अर्जदार या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात.
५. अर्जदार हा भारताचा कायमचा रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
६. किमान शैक्षणिक पात्रता १२वी इतकी निश्चित करण्यात आली आहे.
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत अभ्यासक्रमांची यादी:-
- वैद्यकीय अभ्यासक्रम
- अभियांत्रिकी अभ्यासक्रम
- एकात्मिक पदवी अभ्यासक्रम
- व्यवस्थापन अभ्यासक्रम
- आर्किटेक्चर
- संगणक
- इलेक्ट्रॉनिक्स
- सांख्यिकीय
- पॅरामेडिकल
- इतर व्यावसायिक अभ्यासक्रम
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजना कालावधी:-
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेचा कालावधी ५ वर्षे (अभ्यासक्रमाच्या कालावधीनुसार)
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत अर्ज:-
१. पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेंतर्गत अर्ज राष्ट्रीय शिष्यवृत्ती पोर्टलवरून सत्र २०१७-१८ पासून केले जातात.
२. अर्ज करण्यासाठी अर्जदाराने दरवर्षी ३० सप्टेंबरपूर्वी अर्ज करणे आवश्यक आहे.
३. सर्व पात्र लाभार्थ्यांची यादी नोडल विभाग २० ऑक्टोबरपूर्वी तयार करेल.
४. नॅशनल स्कॉलरशिप पोर्टलवर नोंदणी करण्यासाठी मोबाईल नंबर टाकणे अनिवार्य आहे.
५. एका मोबाईल क्रमांकावरून दोन व्यक्तींसाठी नोंदणी करता येते.
प्रधानमंत्री स्कॉलरशिप योजनाअंतर्गत अर्ज करण्यासाठी महत्त्वाची कागदपत्रे:-
- आधार कार्ड
- बँक खाते पासबुक
- परिशिष्ट-१ नुसार माजी सैनिक आणि तटरक्षक दलाचे सैनिक प्रमाणपत्र
- हायस्कूल मार्कशीट आणि प्रमाणपत्र
- मोबाईल नंबर
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत अर्ज करण्याची प्रक्रिया:-
१. सर्वप्रथम तुम्हाला नॅशनल स्कॉलरशिप पोर्टलच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
२. आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
३. मुख्यपृष्ठावर तुम्हाला नवीन नोंदणीच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
४. आता तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल.
५. तुम्हाला या पेजवर दिलेली सर्व माहिती काळजीपूर्वक वाचावी लागेल.
६. त्यानंतर तुम्हाला डिक्लेरेशन्सवर टिक करावे लागेल.
७. आता तुम्हाला Continue या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
८. यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल. या पृष्ठावर तुम्हाला विचारलेली सर्व माहिती प्रविष्ट करावी लागेल.
९. आता तुम्हाला रजिस्टर या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. त्यानंतर तुम्हाला लॉगिन करावे लागेल.
१०. लॉग इन केल्यानंतर तुम्हाला अर्जाच्या चिन्हावर क्लिक करावे लागेल. आता अर्ज तुमच्या स्क्रीनवर उघडेल.
११. या फॉर्ममध्ये तुम्हाला तुमचे नाव जन्मतारीख आधार कार्ड क्रमांक मोबाईल क्रमांक ईमेल आयडी वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न इत्यादी सर्व महत्त्वाची माहिती टाकावी लागेल.
१२. आता तुम्हाला Save And Continue च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.त्यानंतर तुम्हाला सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे अपलोड करावी लागतील.
१३. आता तुम्हाला फायनल सबमिशनच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.अशा प्रकारे तुम्ही पंतप्रधान शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत अर्ज करू शकाल.