This content has been archived. It may no longer be relevant
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन 2024, सरकारकडून गायींच्या संरक्षण आणि विकासासाठी विविध प्रकारच्या योजना राबविण्यात येतात. या योजनांद्वारे विविध प्रकारची आर्थिक आणि सामाजिक मदत दिली जाते. अलीकडेच सरकारने राष्ट्रीय गोकुळ मिशन सुरू केले आहे. या अभियानाच्या माध्यमातून गायींचे संवर्धन आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने जातीच्या विकासाला चालना दिली जाणार आहे.
२८ जुलै २०१४ रोजी केंद्रीय कृषिमंत्री राधामोहन सिंह यांनी राष्ट्रीय गोकुळ मिशन सुरू केले. या योजनेच्या माध्यमातून देशी गायींचे संवर्धन आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने जातीच्या विकासाला चालना दिली जाणार आहे. सन २०१४ मध्ये या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी २०२५ कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली होती. वर्ष २०१९ मध्ये या योजनेचे बजेट ७५० कोटींवरून वाढवण्यात आले. या मिशनच्या माध्यमातून देशी दुभत्या जनावरांची अनुवांशिक रचना सुधारण्यासाठी जाती सुधारणा कार्यक्रम आयोजित केला जाईल. त्यामुळे जनावरांची संख्याही वाढणार आहे. याशिवाय दुग्धोत्पादन आणि उत्पादकता वाढविण्यासाठी विविध प्रकारचे प्रयत्नही केले जाणार आहेत.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन च्या माध्यमातून देशातील पशुपालक शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढणार आहे. याशिवाय या अभियानाच्या माध्यमातून पशुपालनाला चालना देण्यात येणार आहे. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना दुग्धोत्पादनाचा दर्जा सुधारणे शास्त्रोक्त पद्धतीने वाढ करणे याबाबत माहिती दिली जाणार आहे.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशनचे उद्दिष्ट:-
राष्ट्रीय गोकुळ मिशनचे मुख्य उद्दिष्ट देशी गोवंशीय प्राण्यांच्या जातीमध्ये सुधारणा करणे हा आहे. याशिवाय योग्य संरक्षण आणि दुग्धोत्पादन क्षमता व त्यांची गुणवत्ता सुधारणे आवश्यक आहे. याशिवाय या राष्ट्रीय गोकुळ मिशनच्या माध्यमातून जनुकीय रचना सुधारण्यासाठी जाती सुधार कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात येणार आहे जेणेकरून दुभत्या जनावरांची संख्या वाढवता येईल. या योजनेद्वारे , लाल सिंध गीर थारपारकर आणि साहिवाल इत्यादी उच्च दर्जाच्या देशी जातींचा वापर करून गायींच्या इतर जाती विकसित केल्या जातील. शेतकऱ्यांच्या दुभत्या जनावरांना त्यांच्या घरी दर्जेदार कृत्रिम रेतन सुविधा उपलब्ध करून दिली जाईल. याशिवाय जनुकीय गुणवत्तेसह बैलांचे वाटपही या अभियानांतर्गत केले जाणार आहे.
गोकुळ मिशनची प्रमुख वैशिष्ट्ये:-
| योजनेचे नाव | राष्ट्रीय गोकुळ मिशन |
| सुरुवात केली | केंद्र सरकार |
| लाभार्थी | गाय पाळणारा |
| वस्तुनिष्ठ | शास्त्रोक्त पध्दतीने देशी गायींचे संवर्धन व विकास करणे |
| अर्जाचा प्रकार | ऑनलाइन/ऑफलाइन |
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन अंतर्गत पुरस्कारांची तरतूद:-
१. या अभियानांतर्गत बक्षिसांची तरतूदही ठेवण्यात आली आहे.
२. जेणेकरून देशातील शेतकऱ्यांना पशुसंवर्धनाकडे आकर्षित करता येईल. ३. हा पुरस्कार पशुसंवर्धन व दुग्धव्यवसाय विभागाकडून दिला जाणार आहे.
४. प्रथम व द्वितीय क्रमांकाच्या नागरिकास गोपाल रतन पुरस्कार व तृतीय क्रमांक प्राप्त नागरिकास कामधेनू पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहे.
५. याशिवाय गोपाल रत्न पुरस्कार देणाऱ्या पशुपालकांना देशी जनावरांचे संवर्धन केले जाईल.
६. कामधेनू पुरस्कार गोशाळा आणि उत्कृष्ट व्यवस्थापित जाती संस्थेला देण्यात येणार आहे
७. या योजनेंतर्गत आतापर्यंत २२ गोपाल रत्न आणि २१ कामधेनू पुरस्कार देण्यात आले आहेत.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन अंतर्गत गोकुळ गाव:-
१. या अभियानांतर्गत ग्रामीण भागात प्राणी केंद्रे उभारण्यात येणार आहेत.
२. या पशु केंद्रांना गोकुळ ग्राम म्हटले जाईल.
३. गोकुळ ग्रामच्या माध्यमातून १००० हून अधिक जनावरे ठेवण्याची व्यवस्था करण्यात येणार आहे.
४. या सर्व जनावरांच्या पोषणाच्या गरजा भागविण्याच्या उद्देशाने त्यांच्यासाठी चाऱ्याची व्यवस्था करण्यात येणार आहे.
५. प्रत्येक गोकुळ गावात पशुवैद्यकीय रुग्णालय आणि कृत्रिम रेतन केंद्राचीही व्यवस्था करण्यात येणार आहे.
६. गोकुळ गावात राहणाऱ्या जनावरांचे दूध घेतले जाणार असून शेणापासून सेंद्रिय खत तयार केले जाणार आहे.
७. या योजनेतून देशातील नागरिकांसाठी रोजगाराच्या संधीही निर्माण होणार आहेत.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन आर्थिक साहाय्य:-
१. सुरुवातीला या योजनेसाठी २०२५ कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली होती.
२. २०२० पर्यंत सुमारे १८४२.७६ कोटी रुपये खर्च करण्यात आले आहेत.
३. ही योजना देशातील सर्व राज्यांमध्ये कार्यरत आहे.
४. प्रसारमाध्यमांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार २०१४ ते २०२० पर्यंत या योजनेसाठी १८४२.७६ कोटी रुपये खर्च करण्यात आले आहेत.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशनचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये:-
१. २८ जुलै २०१४ रोजी केंद्रीय कृषिमंत्री राधामोहन सिंह यांनी राष्ट्रीय गोकुळ मिशन सुरू केले.
२. या योजनेच्या माध्यमातून देशी गायींचे संवर्धन आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने जातीच्या विकासाला चालना दिली जाणार आहे.
३. सन २०१४ मध्ये या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी २०२५ कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली होती.
४. वर्ष २०१९ मध्ये या योजनेचे बजेट ७५० कोटींवरून वाढवण्यात आले.
५. या मिशनच्या माध्यमातून देशी दुभत्या जनावरांची अनुवांशिक रचना सुधारण्यासाठी जाती सुधारणा कार्यक्रम आयोजित केला जाईल.
६. त्यामुळे जनावरांची संख्याही वाढणार आहे.
७. याशिवाय दुग्धोत्पादन आणि उत्पादकता वाढवण्यासाठीही विविध प्रयत्न केले जातील.
८. या योजनेच्या माध्यमातून देशातील पशुपालन करणाऱ्या शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढणार आहे.
९. याशिवाय या अभियानाच्या माध्यमातून पशुपालनाला चालना देण्यात येणार आहे.
१०. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना दुग्धोत्पादनाचा दर्जा सुधारणे शास्त्रोक्त पद्धतीने वाढ करणे याबाबत माहिती दिली जाणार आहे.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशनसाठी पात्रता:-
१. अर्जदार भारताचा रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
२. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदाराचे वय १८ वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त असावे.
३. या योजनेअंतर्गत फक्त लहान शेतकरी आणि पशुपालकच अर्ज करू शकतात.
४. या योजनेचा लाभ पशुपालकांना किंवा शासकीय निवृत्ती वेतन घेणाऱ्या शेतकऱ्यांना दिला जाणार नाही.
महत्वाची कागदपत्रे:-
- निवास प्रमाणपत्र
- आधार कार्ड
- वयाचा पुरावा
- प्रमाणपत्र
- पासपोर्ट आकाराचे छायाचित्र
- मोबाईल नंबर
- ईमेल आयडी इ.
राष्ट्रीय गोकुळ मिशन अंतर्गत अर्ज प्रक्रिया:-
१. प्रथम तुम्हाला पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागात जावे लागेल.
२. आता तुम्हाला तेथून अर्ज घ्यावा लागेल.
३. यानंतर तुम्हाला अर्जामध्ये विचारण्यात आलेली सर्व महत्त्वाची माहिती जसे की तुमचे नाव मोबाइल नंबर ईमेल आयडी इ. प्रविष्ट करावी लागेल.
४. आता तुम्हाला सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे जोडावी लागतील.
५. यानंतर तुम्हाला पशुसंवर्धन आणि दुग्ध विभागाकडे अर्ज सादर करावा लागेल.
६. अशा प्रकारे तुम्ही राष्ट्रीय गोकुळ मिशन अंतर्गत अर्ज करू शकाल.
Here, we cover a small piece of information about the राष्ट्रीय गोकुळ मिशन. For more information visit the Rashtriya Gokul Mission official website. Stay tuned to get notified about the other Government schemes.