प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना काय आहे?

दारिद्र्यरेषेखालील व दारिद्र्यरेषेवरील अनेक गर्भवती महिलांना गरोदरपणाच्या शेवटच्या टप्प्यापर्यंत तसेच प्रसुतीनंतर शारीर‍िक क्षमता नसतानाही मजुरीसाठी काम करावे लागते. यामुळे अशा गर्भवती महिला व माता कुपोषित राहून त्यांचे व त्यांच्या नवजात बालकांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो. त्यामुळे माता व बालकांचे आरोग्य सुधारण्याच्या दृष्टिने गर्भवती महिला व स्तनदा मातेला सकस आहार घेण्यास प्रोत्साहित करुन त्यांच्या आरोग्यात सुधारणा व्हावी व जन्माला येणाऱ्या नवजात बालकांचेही आरोग्य सुधारावे या साठी सरकारने प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना चालू केली आहे.

माता मृत्यू व बालमृत्यू दरात घट होऊन ती नियंत्रित रहावी यासाठी केंद्र शासनाच्या महिला व बालविकास मंत्रालयाने प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना संपूर्ण देशात लागू केली आहे. तसेच महाराष्ट्रात २१ नोव्हेंबर २०१७ रोजीच्या मंत्रीमंडळ बैठकीत प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना लागू करण्यास मान्यता देण्यात आलेली आहे. प्रधानमंत्री मातृवंदना योजनेंतर्गत शासनाने अधिसूचना केलेल्या संस्थेत अथवा शासकीय रुग्णालयात नोंदणी केलेल्या गर्भवती महिलेस पहिल्या जीवित अपत्यापर्यंत लाभ दिला जात असून ५ हजार रुपये इतकी रक्कम देण्यात येते. वेतनासह मातृत्व रजा मिळणाऱ्या महिलांना या योजनेचा लाभ दिला जात नाही.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना या योजनेंतर्गत पात्र गर्भवती महिलेस ३ टप्प्यात डीबीटीद्वारे संबंधित गर्भवती लाभार्थी महिलेच्या थेट संलग्न बँक खात्यात किंवा पोस्ट ऑफिसमधील खात्यामध्ये लाभाची रक्कम थेट जमा केली जाते.मासिक पाळीच्या शेवटच्या तारखेपासून १५० दिवसात गर्भधारणा नोंदणी केल्यानंतर एक हजार रुपये दिले जातात. किमान एकदा प्रसूतीपूर्व तपासणी केल्यास गर्भ धारणेच्या ६ महिने पूर्ण झाल्यानंतर दुसरा दोन हजार रुपयांचा हप्ता लाभार्थ्यांच्या खात्यात जमा केला जातोतर प्रसुतीनंतर झालेल्या अपत्याची जन्मनोंदणी व बालकास बीसीजी ओपीव्ही डिपीटी आणि हिपॅटॅटीस व तसेच पेन्टाव्हॅलेन्ट च्या ३ मात्रा अथवा समतुल्य लसीकरण पूर्ण झाल्यावर दोन हजार रुपयांचा तिसरा हप्ता लाभार्थ्याच्या खात्यात जमा केला जातो.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना लाभार्थी:-

पहिल्या जिवंत मुलाच्या जन्मादरम्यान गर्भवती महिला आणि स्तनपान करणा-या मातांना फायदा होईल.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना वैशिष्ट्ये:-

१. मातृ वंदना योजनेची राज्यात ८ डिसेंबर २०१७ पासून अंमलबजावणी झाली आहे. ही योजना केंद्र व राज्य शासन यांच्या सहभागाने आरोग्य विभागामार्फत राबविण्यात येत असून या योजनेत केंद्र शासनाचा ६० टक्के तर राज्य शासनाचा ४० टक्के सहभाग असणार आहे.

२. केंद्र शासनाने विहित केलेल्या मार्गदर्शक सूचना निकष कार्यपद्धती व विकसित केलेल्या संगणक प्रणालीद्वारे आयुक्त आरोग्य सेवा तथा अभियान संचालक राष्ट्रीय आरोग्य अभियान मुंबई यांच्यामार्फत प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजनेची अंमलबजावणी करण्यात येत आहे.

३. तसेच त्यांना या योजनेसाठी राज्यस्तरीय समन्वय अधिकारी म्हणून घोषित केले आहे राज्यात १ जानेवारी २०१७ रोजी अथवा त्यानंतर कुटुंबातील पहिल्या अपत्यासाठी गरोदर असणाऱ्या सर्व पात्र गर्भवती महिला आणि स्तनदा माता या योजनेसाठी पात्र असतील.

४. ही योजना एकवेळ आर्थिक लाभाची असून पहिल्या जिवीत अपत्यापुरतीच मर्यादित असून या योजनेचा लाभ एकदाच घेता येईल

५. नैसर्गिक गर्भपात झाल्यास किंवा मृत बालक जन्मल्यास त्या टप्प्यापुरताच लाभ अनुज्ञेय राहील.

६. या योजनेत दारिद्र्यरेषेखालील व दारिद्र्यरेषेवरील लाभार्थ्यांचा समावेश असला तरी वेतनासह मातृत्व रजा मिळणाऱ्या महिलांना या योजनेचा लाभ अनुज्ञेय नाही.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना नफा:-

योजनेच्या लाभाची रक्कम थेट डबीत द्वारे लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यावर पाठवली जाईल. सरकार खालील हप्त्यांमध्ये रक्कम भरेल.

१. पहिला हप्ता: गर्भधारणेच्या नोंदणीच्या वेळी १००० रुपये

२. दुसरा हप्ता: २००० रुपये जर लाभार्थीने गर्भधारणेच्या सहा महिन्यांनंतर किमान एक जन्मपूर्व तपासणी केली असेल.

३. तिसरा हप्ता: 2000 रुपये, जेव्हा मुलाच्या जन्माची नोंदणी केली जाते आणि मुलाने बीसीजी, ओपीव्ही, डीपीटी आणि हिपॅटायटीस-बीसह पहिली लस सायकल सुरू केली.

मातृ वंदना योजना संपर्क:-

१. ग्रामीण क्षेत्र एएनएम पात्र लाभार्थींना विनाशूल्य विहित नमुना प्रपत्र १ अ चा अर्ज देऊन परिपूर्ण अर्ज स्विकारेल व परिपूर्ण अर्ज प्राथमिक आरोग्य केंद्रामार्फत तालुका अधिकाऱ्यांकडे सादर करेल. हा अर्ज भरण्याची जबाबदारी एएनएमची राहील.

२. प्राथमिक आरोग्य केंद्राचे वैद्यकीय अधिकारी अर्जातील माहिती तपासून तो अर्ज तालुका अधिकाऱ्यांकडे जमा करतील. विहित संकेतस्थळावर तालुका अधिकाऱ्यांमार्फत लाभार्थी महिलेच्या अर्जाची माहिती भरण्यात येईल. राज्यस्तरावरुन संगणक प्रणालीद्वारे थेट लाभ अदा करण्यात येईल.

३. नगरपालिका क्षेत्र एएनएम पात्र लाभार्थीना विनाशुल्क विहित नमुना प्रपत्र १ अ चा अर्ज देऊन परिपूर्ण अर्ज स्विकारेल. परिपूर्ण अर्ज हेल्थ पोस्ट वैद्यकीय अधिकाऱ्यांमार्फत मुख्याधिकाऱ्यांकडे पाठविण्यात येईल.हेल्थ पोस्ट वैद्यकीय अधिकारी अर्जातील माहिती तपासून तो अर्ज मुख्याधिकाऱ्यांकडे सादर करतील. मुख्याधिकारी विहित संकेतस्थळावर लाभार्थी महिलेच्या अर्जाची माहिती भरतील.

४. महानगरपालिका क्षेत्र मुंबई तसेच इतर महानगरपालिका क्षेत्रात एएनएम पात्र लाभार्थीं महिलेला विनाशुल्क विहित नमुना प्रपत्र १ अ चा अर्ज देऊन परिपूर्ण अर्ज स्वीकारतील.

प्रधानमंत्री मातृत्व वंदना योजनेचा उद्देश:-

१. गर्भधारणेदरम्यान बाळाचा जन्म आणि स्तनपान करवण्याच्या काळात स्त्रियांच्या काळजी सरावाला प्रोत्साहन देण्यासाठी.

२. सुरुवातीच्या महिन्यांत महिलांना त्यांचे स्तनपान आणि पोषण याबद्दल माहिती देणे.

३. तसेच गरोदर आणि स्तनदा मातांना उत्तम आरोग्य आणि पोषणासाठी रोख प्रोत्साहन देणे.

४. कुपोषण रोखण्यासाठी आणि गरोदर महिला आणि स्तनदा महिला आणि त्यांच्या मुलांमधील मृत्युदर कमी करण्यासाठी.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजनेचे फायदे:-

१. या योजनेचा मुख्य उद्देश आई आणि तिच्या मुलाची काळजी घेणे आहे ज्यासाठी त्यांना ६००० रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाईल जी सरकार तीन टप्प्यात देईल. या टप्प्यांमध्ये सरकार गर्भवती महिलांना त्यांच्या गर्भधारणा आणि प्रसूतीच्या वेळी आर्थिक सहाय्य प्रदान करेल.

२. या योजनेंतर्गत तीन टप्पे आहेत ज्यामध्ये सरकार गरोदर महिलांना पहिल्या टप्प्यात १००० रुपये दुसऱ्या टप्प्यात २००० रुपये आणि तिसऱ्या टप्प्यात गरोदर महिला असल्यास उर्वरित १००० रुपये सरकार देणार आहे.

प्रधानमंत्री मातृत्व वंदना योजनेदरम्यान गर्भपात किंवा मृत जन्माचे प्रकरण:-

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना, या योजनेत फक्त एकदाच लाभ मिळण्यास पात्र आहे. जर पहिल्या हप्त्यादरम्यान महिलेचा गर्भपात झाला तर भविष्यातील गर्भधारणेदरम्यान ही योजना पात्रता निकष आणि हप्त्याच्या अटींच्या अधीन राहून फक्त दुसरा आणि तिसरा हप्ता घेण्यास पात्र असेल आणि दुसरा आणि तिसरा हप्ता घेतल्यानंतर गर्भपात झाल्यास त्यानंतर भविष्यातील गर्भधारणेमध्ये योजनेच्या पात्रता निकष आणि भविष्यातील अटींच्या अधीन राहून केवळ तिसऱ्या भविष्यातील स्थितीत हप्ता मिळण्यास पात्र असेल.

प्रधानमंत्री मातृत्व वंदना योजनेअंतर्गत बालमृत्यू झाल्यास:-

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना, या योजनेत लाभार्थी फक्त एकदाच लाभ मिळवण्यास पात्र आहे जर प्रसूतीदरम्यान बाळाचा मृत्यू झाला आणि अर्जदारास सर्व हप्ते मिळाले असतील तर भविष्यात या योजनेचा लाभ पुन्हा मिळणार नाही. गरोदर व स्तनदा अंगणवाडी सेविका आणि आशा सेविकाही या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना अर्ज प्रक्रिया हप्त्यानिहाय:-

१. पहिला हप्ता: महिलांना शेवटच्या मासिक पाळीच्या १५० दिवसांच्या आत पहिल्या हप्त्यासाठी अर्ज करावा लागेल. पहिल्या हप्त्यात सरकार गरोदर महिलेला १००० रुपयांची आर्थिक मदत देते ज्यासाठी महिलेला फॉर्म १A MCP कार्डची प्रत एक ओळखपत्र आणि बँक पासबुकची प्रत मातृत्व वंदना योजना फॉर्म १-A PDF फॉर फॉर्म १A दिली जाते. प्रथम इन्स्टॉलेशनची PDF डाउनलोड केल्यानंतर तुम्हाला तो फॉर्म भरावा लागेल आणि सबमिट करावा लागेल.

२. दुसरा हप्ता: दुसऱ्या हप्त्यासाठी अर्ज करण्यासाठी गर्भवती महिलेची तपासणी करणे आवश्यक आहे. या हप्त्यासाठी सरकार गरोदर महिलेला २००० रुपयांची आर्थिक मदत करते. गर्भवती महिलांनी १८० दिवसांच्या आत अर्ज करावा. यासाठी देखील पहिल्या हप्त्याप्रमाणे MCP कार्ड ओळखपत्र आणि बँकेच्या पासबुकची एक प्रत दुसऱ्या हप्त्यासाठी दिलेला मातृत्व वंदना योजनेचा फॉर्म १-B PDF डाउनलोड करा आणि तो फॉर्म सबमिट करा.

३. तिसरा हप्ता: तिसऱ्या हप्त्यासाठी मुलाच्या जन्माची नोंदणी करावी लागेल. मुलास हिपॅटायटीस बी इत्यादीसह महत्त्वाच्या लसींनी लसीकरण करावे. या अंतर्गत महिलांना २००० रुपये मिळतात. यासाठी तिसऱ्या हप्त्यासाठी फॉर्म १ सी एमसीपी कार्ड ओळखपत्र आणि बँकेच्या पासबुकची प्रत डाउनलोड करून मातृत्व वंदना योजना फॉर्म १-सी पीडीएफ तिसर्‍या हप्त्यासाठी पीडीएफ भरून सबमिट करावी लागेल.

प्रधानमंत्री मातृत्व वंदना योजनेसाठी पात्रता:-

१. १९ वर्षांहून अधिक असलेल्या गर्भवती महिला या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.

२. ही योजना १ जानेवारी २०१७ नंतर गर्भवती झालेल्या महिलांसाठी आहे.

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना कागदपत्रे:-

१. पालकांचे आधार कार्ड

२. पालकांचे ओळखपत्र

३. मुलाचे जन्म प्रमाणपत्र

४. बँक खाते पास बुक

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना ऑनलाईन नोंदणी:-

१. सर्वप्रथम इच्छुक अर्जदाराने पँम्वय योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल  अधिकृत वेबसाइटला भेट दिल्यानंतर अर्जदाराच्या समोर होम पेज उघडेल. होमपेजवर तुम्हाला लॉगिन फॉर्म दिसेल.

२. आता तुम्हाला या लॉगिन फॉर्ममध्ये विचारलेली सर्व माहिती प्रविष्ट करावी लागेल जसे की ईमेल आयडी पासवर्ड कॅप्चा कोड इ.

३. सर्व तपशील भरल्यानंतर तुम्हाला लॉगिन बटणावर क्लिक करावे लागेल.

४. लॉग इन केल्यानंतर तुम्ही “प्रधानमंत्री मातृत्व वंदना योजना” साठी ऑनलाइन अर्ज करू शकता.

५. आता तुम्हाला ऑनलाइन अर्जात विचारलेली सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरावी लागेल. माहिती भरल्यानंतर दिलेली माहिती एकदा तपासा आणि नंतर सबमिट बटणावर क्लिक करून तुमचा अर्ज सबमिट करा.

Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana Helpline Number- 011-23382393

Visit Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana’s official website.